Yeşil Akdeniz Diyeti ve Potansiyel Sağlık Etkileri
Anahtar Kelimeler:
Yeşil Akdeniz diyeti, polifenol, kardiyovasküler hastalıklar, metabolik sağlıkÖzet
Yeşil Akdeniz diyeti, geleneksel Akdeniz diyetine kıyasla daha yüksek polifenol içeriğine sahip, bitki bazlı protein kaynaklarını ön planda tutan sürdürülebilir bir beslenme modelidir. Geleneksel Akdeniz diyetinden farklı olarak kırmızı ve işlenmiş et tüketimini oldukça sınırlamakta veya diyetten tamamen çıkarmaktadır. Yeşil yapraklı sebzeler, Mankai (Wolffia globosa) su mercimeği, yeşil çay, ceviz, deniz yosunu ve algler gibi polifenol kaynakları diyete eklenmektedir. Baklagiller, kuruyemişler ve yağlı tohumlar diyetin temel bitkisel protein kaynaklarıdır. Bu çalışma, yeşil Akdeniz diyetinin genel özelliklerini ve bu diyet modelinin potansiyel sağlık etkilerini bilimsel bulgular ışığında değerlendirmeyi amaçlayan bir derleme çalışmasıdır. Literatür taraması, PubMed ve ScienceDirect veri tabanları üzerinden Haziran–Temmuz 2025 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş, son beş yıla ait çalışmalar incelenmiştir. Elde edilen bulgular, yeşil Akdeniz diyetinde polifenol açısından zengin besinlerin günlük tüketiminin artması sayesinde inflamatuar yanıt, obezite, dislipidemi, insülin direnci, non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı ve yaşa bağlı beyin atrofisi gibi sağlık problemleri üzerinde geleneksel Akdeniz diyetine göre daha etkili sonuçlar sağlayabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca yeşil Akdeniz diyeti, kortizol düzeylerinde azalma, açlık ghrelin düzeyinde artış ve demir homeostazında iyileşme gibi etkilerle metabolik sağlığı desteklemektedir. Sonuç olarak yeşil Akdeniz diyeti, özellikle bazı kronik hastalıkların önlenmesinde ve sağlıklı yaş almanın desteklenmesinde olumlu etkileri olan bir beslenme yaklaşımı olarak öne çıkmaktadır. Ancak etkilerinin daha net bir biçimde ortaya konulabilmesi için çalışmaların farklı popülasyonlarda, geniş örneklem grupları ve uzun vadeli takiplerle desteklenmesi gerekmektedir.
Referanslar
Alufer, L., Tsaban, G., Rinott, E., Kaplan, A., Meir, A. Y., Zelicha, H., Ceglarek, U., Isermann, B., Blüher, M., Stumvoll, M., Stampfer, M. J., & Shai, I. (2023). Long-term green-Mediterranean diet may favor fasting morning cortisol stress hormone; the DIRECT-PLUS clinical trial. Frontiers in Endocrinology, 14, 1243910. https://doi.org/10.3389/fendo.2023.1243910.
Baratta, F., Pastori, D., & Del Ben, M. (2021). Commentary on "Effect of green-Mediterranean diet on intrahepatic fat: The DIRECT PLUS randomised controlled trial". Hepatobiliary Surgery and Nutrition, 10(5), 699–701. https://doi.org/10.21037/hbsn-21-280.
Hoffmann, A., Meir, A. Y., Hagemann, T., Czechowski, P., Müller, L., Engelmann, B., Haange, S. B., Rolle-Kampczyk, U., Tsaban, G., Zelicha, H., Rinott, E., Kaplan, A., Shelef, I., Stumvoll, M., Blüher, M., Liang, L., Ceglarek, U., Isermann, B., von Bergen, M., Kovacs, P., Keller, M., & Shai, I. (2023). A polyphenol-rich green Mediterranean diet enhances epigenetic regulatory potential: The DIRECT PLUS randomized controlled trial. Metabolism: Clinical and Experimental, 145, 155594. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2023.155594.
Kaplan, A., Zelicha, H., Yaskolka Meir, A., Rinott, E., Tsaban, G., Levakov, G., Prager, O., Salti, M., Yovell, Y., Ofer, J., Huhn, S., Beyer, F., Witte, V., Villringer, A., Meiran, N., Bakun Emesh, T., Kovacs, P., von Bergen, M., Ceglarek, U., Blüher, M., Stumvoll, M., Hu, F. B., Stampfer, M. J., Friedman, A., Shelef, I., Avidan, G., & Shai, I. (2022). The effect of a high-polyphenol Mediterranean diet (Green-MED) combined with physical activity on age-related brain atrophy: The Dietary Intervention Randomized Controlled Trial Polyphenols Unprocessed Study (DIRECT PLUS). The American Journal of Clinical Nutrition, 115(5), 1270–1281. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqac001.
Oikonomaki, D. (2025). Plant-based diets for CKD patients, green- based Mediterranean diet: A green nephrology view. Transfusion and Apheresis Science, 64(5), 104231. https://doi.org/10.1016/j.transci.2025.104231.
Pachter, D., Kaplan, A., Tsaban, G., Zelicha, H., Meir, A. Y., Rinott, E., Levakov, G., Salti, M., Yovell, Y., Huhn, S., Beyer, F., Witte, V., Kovacs, P., von Bergen, M., Ceglarek, U., Blüher, M., Stumvoll, M., Hu, F. B., Stampfer, M. J., Friedman, A., Shelef, I., Avidan, G., & Shai, I. (2024). Glycemic control contributes to the neuroprotective effects of Mediterranean and green-Mediterranean diets on brain age: The DIRECT PLUS brain-magnetic resonance imaging randomized controlled trial. The American Journal of Clinical Nutrition, 120(5), 1029–1036. https://doi.org/10.1016/j.ajcnut.2024.09.013.
Serino, A., & Salazar, G. (2018). Protective role of polyphenols against vascular inflammation, aging and cardiovascular disease. Nutrients, 11(1), 53. https://doi.org/10.3390/nu11010053.
Tresserra-Rimbau, A., Rimm, E. B., Medina-Remón, A., Martínez-González, M. A., de la Torre, R., Corella, D., Salas-Salvadó, J., Gómez-Gracia, E., Lapetra, J., Arós, F., Fiol, M., Ros, E., Serra-Majem, L., Pintó, X., Saez, G. T., Basora, J., Sorlí, J. V., Martínez, J. A., Vinyoles, E., Ruiz-Gutiérrez, V., Estruch, R., Lamuela-Raventós, R. M. & PREDIMED Study Investigators. (2014). Inverse association between habitual polyphenol intake and incidence of cardiovascular events in the PREDIMED study. Nutrition, Metabolism, and Cardiovascular Diseases, 24(6), 639–647. https://doi.org/10.1016/j.numecd.2013.12.014.
Tsaban, G., Yaskolka Meir, A., Rinott, E., Zelicha, H., Kaplan, A., Shalev, A., Katz, A., Rudich, A., Tirosh, A., Shelef, I., Youngster, I., Lebovitz, S., Israeli, N., Shabat, M., Brikner, D., Pupkin, E., Stumvoll, M., Thiery, J., Ceglarek, U., Heiker, J. T., Körner, A., Landgraf, K., von Bergen, M., Blüher, M., Stampfer, M. J., & Shai, I. (2021). The effect of green Mediterranean diet on cardiometabolic risk; a randomised controlled trial. Heart (British Cardiac Society), 107(13), 1054–1061. https://doi.org/10.1136/heartjnl-2020-317802.
Tsaban, G., Yaskolka Meir, A., Zelicha, H., Rinott, E., Kaplan, A., Shalev, A., Katz, A., Brikner, D., Blüher, M., Ceglarek, U., Stumvoll, M., Stampfer, M. J., & Shai, I. (2022). Diet-induced fasting ghrelin elevation reflects the recovery of insulin sensitivity and visceral adiposity regression. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 107(2), 336–345. https://doi.org/10.1210/clinem/dgab681.
Yaskolka Meir, A., Tsaban, G., Zelicha, H., Rinott, E., Kaplan, A., Youngster, I., Rudich, A., Shelef, I., Tirosh, A., Brikner, D., Pupkin, E., Sarusi, B., Blüher, M., Stümvoll, M., Thiery, J., Ceglarek, U., Stampfer, M. J., & Shai, I. (2019). A green-Mediterranean diet, supplemented with mankai duckweed, preserves iron-homeostasis in humans and is efficient in reversal of anemia in rats. The Journal of Nutrition, 149(6), 1004–1011. https://doi.org/10.1093/jn/nxy321.
Yaskolka Meir, A., Tuohy, K., von Bergen, M., Krajmalnik-Brown, R., Heinig, U., Zelicha, H., Tsaban, G., Rinott, E., Kaplan, A., Aharoni, A., Zeibich, L., Chang, D., Dirks, B., Diotallevi, C., Arapitsas, P., Vrhovsek, U., Ceglarek, U., Haange, S. B., Rolle-Kampczyk, U., Engelmann, B., Lapidot, M., Colt, M., Sun, Q., & Shai, I. (2021a). The metabolomic-gut-clinical axis of mankai plant-derived dietary polyphenols. Nutrients, 13(6), 1866. https://doi.org/10.3390/nu13061866.
Yaskolka Meir, A., Rinott, E., Tsaban, G., Zelicha, H., Kaplan, A., Rosen, P., Shelef, I., Youngster, I., Shalev, A., Blüher, M., Ceglarek, U., Stumvoll, M., Tuohy, K., Diotallevi, C., Vrhovsek, U., Hu, F., Stampfer, M., & Shai, I. (2021b). Effect of green-Mediterranean diet on intrahepatic fat: The DIRECT PLUS randomised controlled trial. Gut, 70(11), 2085–2095. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2020-323106.
Zelicha, H., Kloting, N., Kaplan, A., Yaskolka Meir, A., Rinott, E., Tsaban, G., Chassidim, Y., Bluher, M., Ceglarek, U., Isermann, B., Stumvoll, M., Quayson, R. N., von Bergen, M., Engelmann, B., Rolle-Kampczyk, U. E., Haange, S. B., Tuohy, K. M., Diotallevi, C., Shelef, I., Hu, F. B., Stampfer, M. J., & Shai, I. (2022). The effect of high-polyphenol Mediterranean diet on visceral adiposity: The DIRECT PLUS randomized controlled trial. BMC Medicine, 20(1), 327. https://doi.org/10.1186/s12916-022-02525-8.
Zelicha, H., Kaplan, A., Yaskolka Meir, A., Rinott, E., Tsaban, G., Blüher, M., Klöting, N., Ceglarek, U., Isermann, B., Stumvoll, M., Chassidim, Y., Shelef, I., Hu, F. B., & Shai, I. (2024). Altered proteome profiles related to visceral adiposity may mediate the favorable effect of green Mediterranean diet: The DIRECT-PLUS trial. Obesity (Silver Spring, Md.), 32(7), 1245–1256. https://doi.org/10.1002/oby.24036.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Büşra Hökelek
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
